Sigrún Aðalbjarnardóttir: Stórhugur - framfarasókn Háskóla Íslands í þágu þjóðar

Sigrún Aðalbjarnardóttir prófessor í uppeldis- og menntunarfræði við félagsvísindadeild Háskóla Íslands skrifar í Morgunblaðið fimmtudaginn 8. febrúar 2007 um nýgerðan samning milli menntamálaráðuneytis og Háskóla Íslands um kennslu og rannsóknir.

Stórhugur í menntamálum kemur fram í tímamótasamningi ríkisvaldsins og Háskóla Íslands um kennslu og rannsóknir. Með undirritun samningsins nýverið birtist sameiginleg sýn stjórnvalda og Háskóla Íslands á mikilvægi metnaðarfullrar háskólamenntunar fyrir lýð og land. Staðfestingin er áríðandi fyrir þessa málsaðila og um leið þjóðina alla. Háskóli Íslands er þjóðskóli sem býður fram fjölbreytt nám og er opinn öllum sem náð hafa tilteknum lágmarksskilyrðum um inngöngu. Hann er leiðandi afl framfara til sjávar og sveita í samtíð og framtíð.

Ljóst þykir að 21. öldin verður öld þekkingar- og þjónustusamfélagsins. Við verðum sem þjóð að búa okkur undir slíkt samfélag og vera virk í mótun þess. Við verðum á tímum hnattvæðingar þar sem heimurinn skreppur æ meir saman að standa okkur í aukinni samkeppni milli þjóða á sviði menntunar, rannsókna og nýsköpunar til að skapa hér gott atvinnu- og menningarlíf. Við verðum að stuðla að framúrskarandi uppeldi og menntun æskunnar í foreldrahúsum og á hverju skólastigi til að styrkja einstaklinginn og samfélagið. Við verðum að hlúa að þeim krafti og möguleikum sem býr í hverjum og einum og um leið þjóðinni allri og skapa þessum krafti farveg. Við verðum að varðveita menningararfinn og lýðræðishefðina. Og við verðum að skapa réttlátara samfélag heima og heiman á innlendum jafnt sem erlendum vettvangi. Leiðtogahlutverk smáþjóða með hátt menntunarstig verður æ ljósara og brýnna í því efni.

Ótvíræður stuðningur ríkisvaldsins við það starf sem fram fer við Háskóla Íslands og sókn hans fram í kennslu, rannsóknum og nýsköpun gefur byr í seglin. Áhersla er meðal annars lögð á öflugar rannsóknir og rannsóknatengt framhaldsnám.

Eins og ýmsir hafa haft á orði í ræðu og riti var stundin í hátíðarsal Háskóla Íslands tilfinningaþrungin þann 11. janúar sl. þegar þær Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir menntamálaráðherra og Kristín Ingólfsdóttir rektor Háskóla Íslands undirrituðu samninginn. Vafalaust kom margt til og má þar nefna:

Með undirritun samningsins kemur fram opinber viðurkenning á mikilvægi starfsemi Háskóla Íslands fyrir þjóðina. Þar kemur fram traust og virðing fyrir starfi skólans og möguleikum hans til að ná háleitum markmiðum um að vera í framvarðasveit háskóla á alþjóðavettvangi.

Að frumkvæði rektors síðastliðið ár tóku kennarar og annað starfsfólk skólans ásamt mörgum stúdentum virkan þátt í að móta stefnu hans í kennslu, rannsóknum og stjórnun til næstu fimm ára eða fram að aldarafmæli skólans árið 2011. Samfélag skólans upplifir sig því sem gerendur í þessu stefnumótunar- og samningsferli; það á hér sinn hlut. Leiðarspurningin var hvernig Háskólinn gæti sem best þjónað íslensku samfélagi í framtíðinni. Óhætt er að fullyrða að einstaklega vel tókst til. Rektor á lof skilið fyrir þetta frumkvæði og sömuleiðis þeir sem stýrðu starfinu á markvissan hátt. Stefna skólans var grundvöllur samningsins ásamt stefnu stjórnvalda í vísinda- og tæknimálum. Ströng skilyrði eru sett í samningum um árangur, en með því að virkja fólk skólans í stefnumörkuninni er líklegra að takist að framfylgja henni.

Kennarar skólans, sem hafa lagt metnað sinn og alúð við að láta slæma fjárhagsstöðu og þröngan kost árum saman koma sem minnst niður á gæðum kennslu og rannsókna, fengu staðfestingu á að til mikils var unnið. Í ræðu sinni gerði menntamálaráðherra að sérstöku umtalsefni niðurstöður úttekta (Ríkisendurskoðunar og OECD) á eftirtektarverðum árangri skólans sem háskólastofnunar og þá ekki síst í ljósi þess takmarkaða fjármagns sem veitt hefur verið til starfseminnar. Mikilvægt var að fá fram skilning yfirmanns menntamála landsins á þessari stöðu. Kennarar, stúdentar og annað starfsfólk skólans fylltist von.

Áhrifaríkt var og skemmtilegt að hlýða á stórhuga forystukonur – menntamálaráðherra og rektor – samhuga í framtíðarsýn sinni á hlutverk Háskóla Íslands í íslensku samfélagi sem og á alþjóðavettvangi.

Íslendingar hafa löngum gert sér grein fyrir mikilvægi menntunar í sókn til framfara á sviði vísinda og menningar- og atvinnulífs. Ekki er annað að sjá en að fólkið í landinu sé sammála um hve mikilvægt er að eiga háskóla eins og Háskóla Íslands; alhliða háskóla í þeim skilningi að þar veitist fólki tækifæri til mennta á ýmsum sviðum félagsvísinda, hugvísinda, raunvísinda og heilbrigðisvísinda. Einnig virðist þverpólitísk sátt um leiðandi hlutverk hans og að stefna beri hátt. Um leið er dýrmætt og brýnt að skólinn haldi áfram að vera þjóðskóli, skóli sem fólk getur sótt án tillits til þess hver félags- og efnahagsleg staða þess er.

Leiðarljósið er ávallt að efla farsæld og velsæld einstaklingins, samfélagsins og samfélag þjóðanna. Tækið til þess er góð menntun. Með orðum Nelson Mandela: "Menntun er mikilvægasta verkfærið sem við getum notað til að breyta heiminum".