Ráðherra og efling vísinda

Uppruni:  Fréttablaðið, 31. janúar 2007  (Ath:  þar vantaði nafn eins höfunda)

Menntamálaráðherra skrifaði grein í Fréttablaðið sl. föstudag þar sem
hún virðist líta svo á að stuðningur við samkeppnissjóði sem helstu
leið til fjármögnunar vísindarannsókna jafngildi andstöðu við að efla
Háskóla Íslands. Við undirrituð, sem erum starfandi vísindamenn við
Háskólann í Reykjavík, erum ósammála þessari röksemdafærslu og viljum
hér koma á framfæri sjónarmiðum okkar í málinu.

Vísinda- og tækniráð - sem í sitja, auk annarra, ráðherrar menntamála,
iðnaðar og fjármála, ásamt forsætisráðherra - á að móta stefnu hins
opinbera í vísindamálum. Ráðið birti sl. vor stefnu fyrir tímabilið
2006-2009. Þar er lögð áhersla á mikilvægi þess að efla
samkeppnissjóði, og m.a. sagt orðrétt:

„Vísinda- og tækniráð hvetur til þess að [...] hækkun beinna
fjárveitinga til rannsókna renni að stærstum hluta til samkeppnissjóða
og áætlana sem úthluta fé á grundvelli umsókna og faglegs mats."

Undir þetta tökum við heilshugar. Hins vegar gefur auga leið að
samningur menntamálaráðherra við Háskóla Íslands, um þriggja milljarða
króna aukin framlög á ári til rannsókna við skólann, fer þvert gegn
ofangreindri stefnu Vísinda- og tækniráðs, sem ráðherra átti þátt í að
móta.

Við erum síður en svo mótfallin því að rannsóknir við Háskóla Íslands
séu efldar. Það er hins vegar ástæða fyrir þeirri áherslu sem Vísinda-
og tækniráð leggur á að auknar fjárveitingar til rannsókna fari að
stærstum hluta gegnum samkeppnissjóði. Hún er orðuð svo í stefnu
ráðsins: „Samkeppnissjóðir eru eitt virkasta stýritækið til að
vísinda- og þróunarstarf beri árangur."

Skilvirkasta leiðin til að efla rannsóknir á Íslandi er að láta fé til
þeirra renna gegnum samkeppnissjóði. Það tryggir að peningarnir fari í
bestu verkefnin, og til bestu vísindamannanna, hvar sem þeir starfa.
Miðað við styrk HÍ í rannsóknum í dag er ljóst að skólinn myndi, svo
lengi sem hann dregst ekki aftur úr í samkeppninni, fá 75-80% af því
fé sem sett yrði í slíka sjóði.

Sá munur yrði þó á, miðað við þá beinu fjárveitingu sem ráðherra samdi
um, að tryggt yrði að bestu verkefnin og bestu vísindamennirnir innan
HÍ yrðu styrkt. Það myndi efla HÍ á mun skilvirkari hátt en sá
samningur sem ráðherra gerði. Að auki myndi sú leið efla uppbyggingu
allrar vísindastarfsemi á Íslandi, og þannig verða öllu
vísindasamfélaginu - og um leið öllu samfélaginu - til hagsbóta.

Anna Ingólfsdóttir, Björn Þór Jónsson, Einar Steingrímsson, Luca
Aceto og Rögnvaldur J. Sæmundsson. Höfundar eru starfandi vísindamenn við HR.